Türk Hava Yolları'nda sıfırdan başlayarak pilot eğitimi alan ancak bu eğitim karşılığında çok ağır bir borç yükünün altına giren pilotların içerisinde bulunduğu durum her geçen gün biraz daha kötüye gidiyor. Döviz ile borçlandırılan pilotlar, yıllarca borç ödemelerine rağmen bırakın borçlarını kapatmayı, borçları katlanarak artıyor. THY uçuş akademisinden euro ile borçlanarak eğitim alan Boeing 777 filosunda görevli bir ikinci pilotun bir yazısına denk geldim. Şöyle diyor: “Şirkete girdiğim sene imzaladığım sözleşmeye göre borcum 287 bin TL iken, 6,5 senedir çalışan biri olarak, yaklaşık 4,5 senedir geri ödeme yapıyor olmama rağmen kalan borcum 900 bin TL oldu. Döviz kuru sadece 2022 yılında geçtiğimiz bir sene içindeki artışını tekrarlar ise ben 2021 yılı yıllık net gelirimin tamamını şirkete geri vermek durumunda kalacağım”
2014 yılında sözleşme imzalayan ve o dönem 100 bin euro (o günkü kurla 220 bin TL) eğitim borcunun altına giren bir başka pilotun ise aradan geçen 6 yıla ve ödenen binlerce liraya rağmen bugünkü borcu 65 bin euro civarında... Yani yaklaşık 750 bin TL...
Öde öde bitmeyen, bırakın bitmeyi üzerine katlanarak artan bir borçtan bahsediyoruz.
Bunun gibi çok örnek var. Henüz akademide eğitim alıp da borcunun tamamını ödeyebilen de yok sanırım. Öyle bir girdabın içine girmişler ki, çıkış yolları da yok... Gemileri yakıp borçlarına rağmen Körfez'e gidenlerin arkasına icra kağıtları gönderiliyor. Çünkü bu sözleşmede tazminatla cayma hakkı olmadığı gibi toplu ödeme yapma opsiyonu da yok... Eğitim alan kişiyi köleleştirme üzerine kurulu bir sistemden bahsediyorum.
THY, sıfırdan borçlandırarak pilot yetiştiren tek havayolu değil. Aynı yöntemi Pegasus Havayolları da kullanıyor, ortağı olduğu Sunexpress Havayolları da...
Onlarda sistem nasıl işliyor bakalım...
Bir defa THY'nin eğitim ücretleri diğerlerinden çok daha fazla... Normal koşullarda, tip eğitimi ile birlikte 100 bin euro'ya mal edilecek eğitimin 140 bin euro'ya öğrenciye satılması ve yukarına bahsettiğim gibi, toplu ödeme veya tazminatla ayrılma şansı verilmemesi, iyi niyetli bir yaklaşım olarak değerlendirilemez.
Örneğin Pegasus Havayolları'nda borç da geri ödeme de Türk lirası cinsinden... Türk lirasına itibar kazandırmak için bütün sözleşmelerin Türk lirası cinsinden yapılmasına yönelik siyasi irade kararına rağmen, özel bir havayolu şirketi sözleşmesini TL cinsinden yaparken yüzde 49'u devlete ait bayrak taşıyıcının döviz cinsinden sözleşme ısrarı nedense devam ediyor. Üstelik muadil sözleşmelerden daha yüksek rakamlarla...
Pegasus'ta pilot adayları, yetiştirilmek üzere pilot eğitim programlarına dahil edilmek için, sözleşmenin imzalandığı tarihteki 100 bin euro karşılığı Türk lirası karşılığında borçlandırılıyor. Bundan sonra da TEFE/TÜFE oranında yıllık artışlar hesaplanarak eğitimini tamamlayan pilotun maaşından kesinti yapılıyor. Borç Türk lirası, geri ödeme Türk lirası olduğu için de THY'dekine benzer bir tablo ortaya çıkmıyor. Bir de THY'nin ilk başta 60 bin dolara verdiği eğitimi bugün 140 bin euro'ya sattığını ve aynı eğitimi Pegasus'un 100 bin euro'ya verdiğini de unutmamak lazım...
Bunun dışında Sunexpress'te de doğru bir sistem işliyor. Orada yetiştirilmek üzere sözleşme imzalayan pilot adayları, tıpkı Türk Hava Yolları gibi euro cinsinden borçlandırılıyor. Ancak oradaki fark şu... Sunexpress çalışanları zaten euro cinsinden maaş aldıkları için onlar da tıpkı Pegasus gibi ödemede herhangi bir kur sıkıntısı yaşamıyor.
THY'nin sözleşmesinde bir çarpıcı detay daha var. Sözleşme sadece sağlık ve eğitimde başarısızlık durumunda tazminatsız iptal ediliyor. Onun dışında borçlar şirketin belirlediği oranlarda maaşlardan kesiliyor. Pandemi dolayısıyla kesinti oranı şu anda yüzde 10 civarında ancak Ocak ayı itibariyle kesinti oranı eski haline gelecek yani yaklaşık bin euro karşılığı maaşlardan kesilecek. Borcun toplu olarak ödenmesi gibi bir durum da söz konusu değil. Borcu kapatmak için taksitle kesintinin bitmesini beklemek zorundasınız. Halbuki mesela Pegasus'ta ödeme planı hem 5 yıl hem de bu süreden önce borcunuzu ödemek isterseniz, yıllara göre değişen oranlarda tazminat ile borcunuzu kapatma şansınız var. Maalesef THY pilotları istese de, cezasıyla birlikte borcunu ödeyip şirketten ayrılamıyor. Buna rağmen ayrılırsanız da peşinize icra mektupları gönderiliyor. Bunun da örnekleri var.
THY kendine göre güzel bir sistem kurmuş görünüyor. Pilotlar kör bir kuyunun içine düşmüş gibiler... Kurdaki artışı herkesten daha endişeli takip ediyorlar. Çünkü dolarla maaş almıyorlar... Dolarla maaş almak ve borçlarını hızlıca kapatabilmek için Körfez'e gitmek istiyorlar ama ona da müsaade yok.. Bundan bir kaç yıl önce dövizde benzer bir artış yaşandığında borcun 7 Liraya sabitlenmesine yönelik bir eğilim vardı ancak euro onu da neredeyse ikiye katlayacak ama THY yönetiminden ses seda yok. Mesleki örgütlerin de bu konudaki girişimlerinin sonuç vermediğini görüyoruz.
THY eğer dövizle maaş vermeyi düşünüyorsa bu sistemi sürdürsün ancak Türk lirası cinsinden maaş vermeye devam edecekse de eğitim alan pilotlarını enflasyon oranında artışla Türk lirası cinsinden borçlandırsın...
Doğrusu bu...
Çünkü diğer türlü niyet kötü...
Facebook Yorum